Wat is HAE?
Erfelijke angio-oedeem (HAE) is een zeldzame, maar ernstige aandoening. De oorzaak hiervan is een aangeboren genetisch defect. Om patiënten in een vroeg stadium te kunnen helpen, is nog meer kennis over HAE nodig.
Kenmerkend voor HAE zijn plotselinge en vaak pijnlijke zwellingen in bepaalde delen van het lichaam, zoals de maag, buik, handen, voeten, armen, benen, geslachtsorganen, keel en gezicht. Als gevolg hiervan worden patiënten vaak ernstig beperkt in hun dagelijks leven. Ook kan een HAE-aanval zich voordoen in de bovenste luchtwegen (het strottenhoofd) wat levensbedreigend kan zijn.
Afhankelijk van de ernst van de ziekte zullen sommige mensen elke maand meerdere aanvallen hebben, terwijl anderen maanden zonder aanval door het leven gaan.
Deskundigen vermoeden dat 1 op de 50.000 mensen HAE heeft. Voor Nederland betekent dit dat ongeveer 350 mensen HAE hebben. Bij een deel van deze mensen is het nog niet ontdekt, omdat HAE vaak wordt verward met andere ziekten. Maar pas na de juiste diagnose kunnen patiënten worden behandeld en een bijna normaal leven leiden.
Oorzaak HAE
Mensen met HAE hebben een genetisch defect en maken het eiwit C1-esteraseremmer niet of in beperkte mate aan. Als gevolg van dit tekort wordt het eiwit bradykinine te veel aangemaakt. Bradykinine is een eiwit dat onder andere de bloeddruk verlaagt en de bloedvaten beter doorlaatbaar maakt. Een teveel aan bradykinine zorgt er echter voor dat er gaatjes in de bloedvaten ontstaan, waardoor vocht naar buiten kan lekken. Dat vocht hoopt zich op in weefsels en kan leiden tot de typische HAE-zwellingsaanvallen.
In sommige gevallen kan het zijn dat het niveau van het eiwit C1-esteraseremmer voldoende is, maar het eiwit niet goed functioneert.
Lekkage van vocht uit het bloedvat.
De rol van het complementsysteem bij HAE
Het complementsysteem bestaat uit een groep eiwitten in het bloedplasma, die geactiveerd wordt bij ontsteking. Deze eiwitten activeren elkaar en leiden uiteindelijk tot verschillende reacties: ze zorgen onder andere voor herkenning van ziekteverwekkers waardoor deze makkelijker worden gefagocyteerd (afgebroken), ze zorgen voor het aantrekken van nieuwe fagocyten (afbrekers) en ze zijn in staat om de bacteriën of geïnfecteerde cellen te verzwakken. Het voordeel van het aangeboren systeem is het feit dat het altijd aanwezig is en vrij snel kan reageren op een infectie. Het is vaak in staat een infectie te vertragen, maar het lukt niet altijd goed genoeg om een ziekteverwekker helemaal op te ruimen. Dit komt doordat dit systeem niet specifiek is, en dit is dan ook het grote nadeel. Daarnaast leert dit systeem niet van een nieuwe infectie, het blijft altijd op dezelfde manier te werk gaan.
De complementfactoren bestaan uit de letter C gevolgd door een nummer. Bijvoorbeeld C1 en C2 t/m C9. Door activering van deze componenten worden verschillende factoren in fragmenten gesplitst, die aangeduid worden met een kleine letter; bijvoorbeeld C2a.
Als er een (erfelijk) defect in het complementsysteem is, kan dit leiden tot overmatige of verlaagde complementactiviteit. Voor het goed functioneren wordt dit systeem ook afgeremd; onder andere door C1-esteraseremmer. Bij C1-esteraseremmerdeficiëntie is er een tekort aan of een verkeerde functie van lichaamseigen C1-esteraseremmer. Hierdoor wordt het complementsysteem (met name C1 en C4) onvoldoende geremd, wat uiteindelijk leidt tot de vorming van angio-oedeem.
Drie soorten HAE
HAE wordt ingedeeld in 3 verschillende typen op basis van het probleem dat het genetisch defect veroorzaakt.
HAE Type I
HAE type I komt het meest voor, bij ongeveer 85 procent van alle gevallen. Bij dit type wordt C1-esteraseremmer slechts in beperkte mate geproduceerd of is geheel afwezig.
HAE Type II
Bij HAE type II daarentegen is de hoeveelheid C1-esteraseremmer in het lichaam normaal of zelfs verhoogd; door het genetische defect is het gevormde eiwit echter niet functioneel.
HAE Type III
HAE type III is zeldzaam. Er is geen tekort aan C1-esteraseremmer en staat bekend als HAE-nC1-INH. Bepaalde genmutaties worden hier als oorzaak beschouwd.
Overerving
Overerving betekent dat kinderen het genetisch defect dat HAE veroorzaakt van hun ouders erven. Daarom zijn er vaak meerdere mensen met de aandoening HAE in één familie.
In sommige gevallen ontwikkelt HAE zich echter niet door overerving van de ouders, maar door een spontane verandering (spontane mutatie) in het C1-esteraseremmer-gen vóór de geboorte. Zo'n nieuwe mutatie treft ongeveer 20 tot 25 procent van alle HAE-patiënten, die op hun beurt het nieuwe genetische defect kunnen doorgeven aan hun kinderen.
HAE komt even vaak voor bij vrouwen als bij mannen en kan door beiden worden doorgegeven. Elke drager kan het foute gen doorgeven, men spreekt dan van een autosomaal dominante overerving. De kans dat de vader of moeder die het foute gen heeft dit doorgeeft is 50 procent; het genetisch defect kan geen generatie overslaan.
